De risico’s en gevaren van elektrische vlamboogincidenten worden door veel werknemers en werkgevers nog steeds onderschat. Normen helpen om de risico’s te beperken, maar dan moeten installateurs deze wel kennen en toepassen. Dit vereist een continue inspanning van werkgevers, om hun installateurs bewust te maken van de gevaren van vlamboogincidenten en de normen die hen hiertegen beschermen. Ook een oproep aan installateurs dus: verdiep je in de materie en hoe je jezelf en anderen kunt behoeden voor deze levensgevaarlijke incidenten!
Elektrische systemen worden groter en complexer, hierdoor worden ook de verdeelsystemen groter en complexer, waardoor het risico op het ontstaan van vlambogen toeneemt. Deze vlambogen – je zou het elektrische explosies kunnen noemen – kunnen leiden tot ernstig letsel of zelfs de dood van personeel in de buurt van het incident, verwoeste apparatuur en ernstige financiële gevolgen. Wanneer je als installateur het risico op vlambogen niet serieus neemt, stel je je ook bloot aan grote persoonlijke, financiële en juridische risico’s.
Normen en richtlijnen
Een ervaren installateur zou in staat moeten zijn om zelfstandig veilige en goed functionerende installaties te leveren. Hierbij kun je het best gebruikmaken van normeringen en richtlijnen. Dit is de beste manier om de veiligheid en betrouwbaarheid van elektrische systemen te waarborgen. Normen zijn ontwikkeld op basis van uitgebreid onderzoek, de expertise van vele experts en gestandaardiseerde processen en specificaties. Daardoor hangt vlamboogbeveiliging niet af van de ervaring van een individuele installateur – zolang deze de normen maar naleeft. Normen voor vlamboogbeveiliging zijn IEC/61439:2, IEC/TR61641 en IEC/TS63107.
IEC/61439:2
Dé norm voor elektrische verdeelsystemen is IEC/61439:2. Deze is opgenomen in het bouwbesluit en daarmee eigenlijk tot wet verheven. Maar deze norm zegt (nog) niets over vlamboogbeveiliging. Gelukkig zijn er ook nieuwe specificaties ontwikkeld die wél ingaan op dit onderwerp, omdat de internationale normcommissie inmiddels de noodzaak erkent. Deze specificaties zullen waarschijnlijk mettertijd worden opgenomen in IEC-standaarden.
IEC/TR61641
Het technische rapport IEC/TR61641 gaat in op passieve vlamboogbeveiliging. Dat omvat onder meer maatregelen om vlambogen te voorkomen. Zoals vlamboogbestendige afschermingen en compartimentering, en het gebruik van isolerende materialen en afstandhouders tussen geleiders. Het doel van deze maatregelen is om de kans op vlamboogincidenten te verminderen en de schade te beperken wanneer toch een incident plaatsvindt.
Dit technische rapport heeft echter beperkingen. Zo is het niet van toepassing op geopende verdelers zoals bij onderhoudswerkzaamheden, en behandelt het alleen passieve maatregelen. Wanneer een vlamboog zich toch voordoet, kan dit nog steeds materiële schade en mogelijk menselijk letsel als gevolg hebben.
IEC/TS63107
Daarom is als volgende stap in vlamboogbeveiliging de technische specificatie IEC/TS63107 ontwikkeld. Deze specificatie behandelt systemen voor actieve vlamboogbeveiliging: deze detecteert niet alleen de vlamboog, maar vermindert ook direct de vrijgekomen energie om schade te voorkomen. Dat gebeurt onder andere door het lichtspectrum van een vlamboog te detecteren en deze onmiddellijk (binnen enkele milliseconden) te doven.
Hierdoor kan na een vlamboogincident normaal gesproken na een inspectie en een aantal metingen de installatie weer in bedrijf worden genomen. Dit voorkomt lange stilstandtijden, schade aan de installatie en biedt de gebruiker de hoogst mogelijke bescherming.
De technische specificatie behandelt bovendien de integratie van dit beveiligingssysteem met het schakelsysteem. Dit is cruciaal, want zelfs als systemen los van elkaar werken, betekent dat nog niet dat ze goed samenwerken. De IEC/TS 63107-integratietest is ontworpen om dit te toetsen, zodat installateurs en eindgebruikers erop kunnen vertrouwen dat de verschillende systeemcomponenten samen goed functioneren.
Tenslotte is het belangrijk om bij het ontwerp van een verdeelinrichting ook stil te staan bij de instellingen van de toegepaste vermogensautomaten en andere beveiligingen, bijvoorbeeld door het toepassen van een arcflash reduction maintenance system (ARMS). Deze kan bij het uitvoeren van werkzaamheden het vrijgekomen energieniveau enorm beperken. Ook een Arcflash-studie bij grote transformatorvermogens geeft je goed inzicht in de eventuele gevaren.
